Talaado 25, March 2025 {HMC} Soomaaliya ayaa qaaday tallaabo muhiim ah oo dhanka casriyeynta ciidamada ah kadib markii ay la wareegtay diyaaradda weerarka ah ee qumaatiga u kaca, T129 ATAK, taasoo ay soo saartay shirkadda Turkish Aerospace Industries.
Iibsiga diyaaraddan ayaa noqonaysa isbeddel weyn oo ku yimid Ciidanka Cirka Soomaaliya, iyadoo dalka uu doonayo in uu xoojiyo awoodda hawlgallada milatari si wax looga qabto hanjabaadaha amni ee sii socda.
Iyadoo dagaalka lagula jiro kooxda Al-Shabaab, oo xiriir la leh Al-Qaacida, uu weli yahay mudnaanta koowaad, Soomaaliya ayaa maalgelin ku sameyneysa diyaarado casri ah oo hawada ah si ay u sugto amniga dhulka una horumariso dagaalka lagula jiro kooxaha fallaagada ah.
T129 ATAK waa diyaarad weerar oo leh laba kursi, looguna talagalay taageeridda ciidanka dhulka, kormeerka hubeysan, iyo weerarro bartilmaameedsan. Waxay ku saleysan tahay madalkii A129 Mangusta, waxaana loo habeeyey si ay u daboolo baahida Ciidamada Turkiga, kahor intaysan dalal kale sida Soomaaliya daneyn.
Diyaaraddan ayaa aad u lebbisan, waxaana lagu qalabeeyey garab weyn oo leh shan baal iyo marsho dabada kaga yaal oo labo baal leh, taasoo u suurta galinaysa in ay si hufan uga hawlgasho meelaha adag.
Waxay leedahay qalab avionics casri ah, oo ay ku jiraan: nidaam toos ah oo xakameeya duulista, nidaamka hagista gudaha ee isku xiran GPS, iyo indho-gashi duuliyaha ku rakiban oo suurta gelinaya in bartilmaameed la beegsado maalintii iyo habeenkii.
Waxaa tamar siiya laba matoor oo ah LHTEC T800-4A, iyadoo leh xawaare joogto ah oo gaaraya 269 km/h iyo masaafo dheer oo gaareysa 1,000 km, taasoo siinaysa dabacsanaan hawlgal oo sare.
Diyaaraddan ayaa sidoo kale lagu qalabeeyey hub kala duwan oo u diyaarsan xaaladaha dagaal. Waxay leedahay qori 20mm ah oo lagu rakibay turub, kaasoo ridi kara illaa 500 xabbadood, iyo afar garab oo xambaari kara 1,200 kg oo sahay ah.
Waxa kale oo lagu hubeyn karaa gantaallada lidka taangiyada ee UMTAS, gantaallada hagista leh ee 70mm Cirit, gantaallo cirka-cirka ah, iyo qoryaha 12.7mm ah. Qalabkan kala duwan wuxuu siinayaa T129 awood ay ku taageerto ciidanka dhulka iyo weerarro sax ah oo lagula beegsado bartilmaameedyo la tilmaamay.
Si loo kordhiyo badbaadada diyaaraddu ay ku yeelan karto meelaha halista ah, waxaa lagu xoojiyey difaacyo casri ah oo ay ka mid yihiin: qalabka dhuxul-kariyaha infrared, qalab jameeya hirarka raadiyaha, nidaamka digniinta gantaallada, iyo qalab ogaada hanjabaadaha raadaarka — kuwaas oo kor u qaadaya awoodda ay diyaaradda uga badbaadi karto weerarada laga soo rido dhulka.
Keenista T129 ATAK ee ciidanka Soomaaliya waxay muujinaysaa kobaca iskaashi milatari ee u dhexeeya Soomaaliya iyo Turkiga. Iskaashigan ayaa si weyn u kordhay sanadihii la soo dhaafay, gaar ahaan iyadoo la dhisay saldhigga milatari ee TURKSOM ee Muqdisho, halkaas oo lagu tababaro ciidamo Soomaali ah oo sidoo kale helaya agab casri ah iyo wareejin tignoolajiyadeed.
Imaatinka T129 waa qeyb ka mid ah dadaallo ballaaran oo lagu horumarinayo xirfadda iyo qalabka ciidamada Soomaaliya, si loo casriyeeyo awoodda milatari loona dhimo ku-tiirsanaanta ciidamo shisheeye. Iyadoo ay awood u leedahay in ay madax-bannaan uga hawlgasho deegaanada adag, T129 waxay noqonaysaa qalab muhiim ah oo lagu xakameeyo loona xasilin karo goobo istiraatiiji ah.
Dhinaca kale, Turkiga ayaa dhowaan sidoo kale Soomaaliya siiyey diyaarad drone ah oo ah Bayraktar Akıncı, sida uu daabacay Army Recognition, taasoo sii xoojinaysa awoodda cirka ee dalka. Si kastaba ha ahaatee, diyaaradda T129 ATAK ayaa leh muhiimad gaar ah maadaama ay si dhakhso leh uga falcelin karto xaaladaha degdegga ah ayna siin karto ciidanka dhulka taageero toos ah oo sax ah.
Awoodda ay u leedahay in ay la qabsato dagaallada aan caadiga ahayn ayaa ka dhigaysa hub muhiim ah oo wax looga qaban karo hanjabaadaha kooxaha hubeysan ee ku sugan meelaha fog.
Go’aanka Soomaaliya ay ku heshay T129 ATAK wuxuu la jaanqaadayaa qorshayaal ballaaran oo istiraatiiji ah, gaar ahaan kuwa la xiriira dagaalka ka dhanka ah kooxaha fallaagada ah iyo kobcinta awoodda milatari ee gudaha.
Dowladda ayaa ku dadaalaysa in ay dhisto awood ciidan oo cirka ah si ay uga maarmo ku-tiirsanaanta ciidamo shisheeye. Diyaaraddan oo leh howlo badan iyo waxtar dagaal oo sare, waxay siineysaa ciidamada Soomaaliya qalab degdeg ah oo wax ku ool ah si ay uga jawaabaan khataraha amni ee soo noqnoqda.
Keenista diyaaraddan weerarka ah ee T129 ATAK waxay muujinaysaa in Soomaaliya ay qaadayso tallaabo weyn oo lagu xoojinayo awoodda militari ee dalka. Iibsigan wuxuu caddeyn u yahay sida ay dowladda uga go’an tahay horumarinta awoodda isdifaaca iyo weerarka, iyadoo sidoo kale la xoojinayo xiriirka istiraatiijiga ah ee lala leeyahay Turkiga.
Diyaaraddan ma ahan kaliya iib gooni ah, balse waa qeyb ka mid ah isbeddel ballaaran oo lagu sameynayo dhismaha ciidamada Soomaaliya, iyadoo la doonayo in la casriyeeyo hab-raaca ciidanka, lana helo madax-bannaani hawlgal oo buuxda si wax looga qabto caqabadaha amniga ee hadda iyo kuwa mustaqbalka.
