Axad December 3- 2023{HMC} Hilibka dameeruhu wuxuu ka mid yahay waxyabaha ay culimada islaamku sheegaan inuu xaaraanta yahay, sidoo kalena aan laga cunin meelo badan xitaa haddi aysan jirin diin u diideysa.
Way jiraan bulshooyin qasha dameeraha cunana hilibkooda balse ka mid ma aha bulshooyinka ku dhaqan Soomaaliya iyo Itoobiya, waana taas sababta keentay in lala yaabo sababta dhalin yaradani u bilaabeen inay qashaan dameeraha.
Haddaba maadaama aysan bulshooyinkani cunin hilibka dameeraha maxay u bilaabeen inay qashaan hadda?
Shirkad ka hawl gasha dalka Itoobiya gaar ahaan gobolka Oromada ayaa BBc u xaqiijisay inay aruuriso hilibka, maqaarka iyo lafaha dameeraha si loogu dhoofiyo dal aad looga rabo.
Beeralayda ayaa sheegay in saddexdii sano ee la soo dhaafay ay suuqa Shiinaha ka heli jireen lacag ka badan hal milyan oo dollar oo ay ka sameeyeen hilibka dameeraha.
Kooxda u dooda xuquuqda xayawaanka ee Brook Ethiopia, ayaa ku baaqaysa in la xidho kawaankan dameeraha.
Shirkadu ma waxay keentaa hilibka dameeraha suuqa gudaha? Faa’iidada ama kharashka dameerka lagu qalayo ma ka weyn yahay?
BBC-da ayaa la hadashay xiriiriyaha ururka dhalinyarada iyo machadka Brook ee Itoobiya.
Chichi Aman, waa Isuduwaha Shirkadda Dameeraha ee Rogchang. Shirkadan ayaa hargaha dameeraha iyo hilibka kasoo dhoofisa dalka Itoobiya una dhoofisa dalka Shiinaha.
Shirkadda ALI waxay shaqadeeda ka bilowday 2013 magaalada Asalla.
Warshadu waxay gowracdaa 50 ilaa 100 dameer maalintii, ayuu yidhi Chichi.
Waxa uu qorshaynayaa in uu maalin walba boqolaal dameer qalo mustaqbalka.
Saddexdii sano ee la soo dhaafay waxa uu gowracay 6,000 ilaa 8,000 oo dameer oo uu dibadda u dhoofiyay, isaga oo ka helay lacag ka badan 3 milyan oo dollar.
“Miyiga, waxaan abaabulnaa dadka oo aan soo ururinnaa dameeraha dhabarka dhaawacan, dhabar jaban ama indha beelay, waxaana ku raranaa baabuur,” ayuu yidhi.
Hay’adaha u dooda xuquuqda xoolaha ayaa aaminsan in dameeraha lagu gowraco Itoobiya ay dabar go’ u keeno karto dameeraha.
Mr Chichi, waxa uu sheegay in aanu weli ka walaacsanayn dhimista tirada dameeraha Itoobiya.
‘’Dameer baqti ah umbaa nasoo gaara, dameer yar nalooma keeno’’ ayuu yidhi.
Waxaan ka iibsanaa dameerka beeralayda celcelis ahaan 2,000 bir (lacagta Itoobiya ) ilaa 3,000 oo bir,” Chichi ayaa yidhi.
Chiichi ayaa sheegay in wax soo saarka kawaanka dameeraha uu yahay mid la dhoofiyo ee aan dalka lagu cunin.
“Xitaa lafaha waa la shiidaa oo dibadda loo diraa, halkan waxba kuma baaqdaan” ayuu yidhi.
Waxa uu beeniyay eedeymaha ah in hilibka dameeraha lagu iibiyo suuqyada dalka, waxa uuna sheegay in ay tahay “dacaayad been ah” oo lagu faafiyay baraha bulshada. Shaqada shirkadda waxa la socon doonta Wasaaradda Beeraha.
‘’Wasaaradda Beeraha Itoobiya ayaa dhakhaatiir u dirtay, waxaana loo maamulaa sida shirkadaha kale’’ ayuu yiri.
Waxa uu sheegay in dameeraha la qalayo uu ka soo iibsan doono Galbeedka Arsi,Shawaa bari iyo Bariga Bale iyo degmooyinka Bale.
23 Oktoobar 2023
Sida Sheekhan caanka ah uu weli jaceyl ugu dhaqo gurigiisa rubac qarni ka badan dhisan
21 Nofembar 2023
Habeenkii yaabka lahaa ee Osama Bin Laden cashada soo doontay isaga oo aan la filayn
25 Nofembar 2023
Chiichin waxa uu sheegay in dhalinyaro ururo ah oo iskaashanaysa ay keenaan oo ay ka iibsadaan dameeraha ay qalaan.
Muddo laba sano ah ayaan ku wareegaynay bulshada deegaanka, ayuu yidhi.
Hadda waxay u abuurtay fursado shaqo 250 qof, waxayna siisay 80 qoys oo koronto bilaash ah, ayuu yidhi.
Laakiin Chichi wuxuu leeyahay ” bulshada maxalliga ah waxay aqbaleen shirkaddu inay aniga tahay ”.
Kooxda u dooda xuquuqda xayawaanka ee Brooke Ethiopia ayaa sheegtay in lagu xiray magaalada Bishoftu sababo la xiriira dibadbaxyo xooggan oo ay sameeyeen bulshadu.
Maxaa looga baahan yahay raqda dameeraha?
Hilibka dameeraha iyo hargaha ayaa laga rabaa suuqyada Shiinaha.
Dalka Shiinaha, hargaha dameeraha ayaa laga raadsadaa sababtoo ah waxay ka sameeyaan uumi walaxda loo yaqaan ‘Ejiao’ ah ee haragga dameeraha.
Qalabkan laga soosaaray haragga dameeraha ayaa ah maaddooyinka ugu muhiimsan ee looga baahan yahay soo saarista dawo-dhaqameedka Shiinaha.
Dameero badan ayaa sababtaas loo qalaa.
Dameeraha loo qalo maqaarkooda ayaa khatar ku ah nolosha malaayiin qof, sida ay sheegtay kooxda u dooda xuquuqda xayawaanka ee Brooke.
ISHA BBC
